Việt vị hay liệt vị?
Trong môn bóng đá, để chỉ lỗi vị trí của cầu thủ đang thi đấu trên sân, có hai từ khiến nhiều người khó phân biệt được là “liệt vị” và “việt vị“. Hai từ này có âm đọc gần giống nhau nên thường gây nhầm lẫn. Vậy, đâu mới là từ đúng?
Có thể khẳng định, từ đúng trong trường hợp này là “việt vị”. Lỗi vị trí mà ta vừa nói trên, từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên, 1992) định nghĩa như sau: “Lỗi của cầu thủ bóng đá khi nhận bóng để tiến công ở sân đối phương mà phía trước không có hai cầu thủ của đối phương” (tr.1094) (tức nhận bóng phía dưới hàng hậu vệ của đối phương, khi trước mặt chỉ còn thủ môn của đối thủ). Trong cuốn từ điển này cũng chỉ ghi nhận một từ “việt vị” với định nghĩa đã nêu trên (không có mục từ “liệt vị”).
Việt vị là gì?
Vị trí việt vị trong bóng đá là vị trí đáp ứng các điều kiện sau:
- Cầu thủ đứng ở phần sân của đối phương
- Có ít hơn 2 cầu thủ của đội bạn đứng giữa cầu thủ và đường biên ngang cuối sân đội đối phương
- Cầu thủ đó có tham gia vào đường bóng
- Cầu thủ đó đứng ở hướng tấn công khung thành đội bạn
Với 3 điều kiện đầu tiên, thủ môn được tính là một cầu thủ của đội đối phương, mặc dù thủ môn thường đúng ở vị trí thấp nhất trong đội hình nhưng ở một thời điểm bất kỳ thì không nhất thiết thủ môn sẽ thuộc hai cầu thủ đội bạn cuối cùng.
Trong bóng đá chúng ta thường thấy trọng tài bắt lỗi việt vị của cầu thủ nhưng khá nhiều người thực sự vẫn chưa hiểu việt vị là gì, thế nào là việt vị. Việt vị có nghĩa là vượt qua vị trí, nhiều người thường đọc nhầm việt vị với liệt vị nhưng từ việt vị mới là từ chính xác. Việt vị trong tiếng Anh là Offside. Lỗi việt vị là một lỗi rất thường gặp trong bóng đá, đây là lỗi mà một cầu thủ vượt qua vị trí cho phép trên sân.
Luật việt vị là luật thứ XI trong Luật Bóng đá (Laws of the Game) được soạn thảo và công bố bởi FIFA, nội dung của luật này liên quan đến việc hạn chế khả năng giành lợi thế của cầu thủ đội tấn công bằng việc đợi bóng trong trường hợp ở giữa cầu thủ này và khung thành chỉ có thủ môn hoặc người hậu vệ cuối cùng của bên đối phương. Luật này nhằm đảm bảo chơi đẹp và liên tục, thúc đẩy sự phát triển chiến thuật cũng như đa dạng lối chơi trong bóng đá. Luật việt vị là một trong những luật khá khó giải thích và khó thực thi đúng đắn nhất trong bóng đá.
Lỗi việt vị là như thế nào?
Một cầu thủ đứng ở vị trí việt vị không được coi là phạm lỗi việt vị nếu anh ta không tham gia vào đường bóng và ngược lại cầu thủ này sẽ bị xử phạt việt vị khi chạm bóng hoặc nhận bóng từ đồng đội theo, nhận định từ trọng tài cầu thủ đó tham gia vào đường bóng một cách tích cực như:
- Tham gia vào tình huống bóng
- Cản trở đội đối phương
- Cố tình chiếm lợi thế trong tình huống việt vị
Cầu thủ đứng ở vị trí việt vị và tiếp xúc với bóng sẽ không bị phạt nếu thuộc một trong 3 trường hợp sau:
- Quả ném biên
- Quả phạt góc
- Quả phát bóng
Luật việt vị có từ khi nào?
Vào cuối thế kỷ 18, luật vị vị ra đời khi các trường ở Anh bắt đầu chơi bóng đá. Tuy nhiên, ở thời kỳ này luật việt vị sân 11 người, sân 7 người, sân 5 người lại nghiêm ngặt hơn hiện nay rất nhiều.
Tính đến thời điểm này, FIFA đã thay đổi điều luật việt vị đá bóng khá nhiều lần:
- Năm 1848: Luật việt vị ra đời một cách hoàn chỉnh với quy tắc Cambridge. Lúc này cầu thủ đã hiểu việt vị là như nào. Tuy nhiên luật lại quy định phải có ít nhất 4 người đối phương đứng sau.
- Năm 1866: Luật mới cũng áp dụng quy tắc Cambridge. Số người được giảm xuống còn 3.
- Năm 1925: Luật đổi thành ít hơn 2 người và sử dụng cho tới hiện nay.
- Năm 2005: FIFA tiếp tục thay đổi luật. Cầu thủ đang việt vị nhưng được phép chạm bóng từ đường chuyền về hoặc cản phá chủ ý của đối thủ. Khi đó trọng tài không thổi phạt.
- Năm 2013: Luật việt vị mới nhất được FIFA thay đổi. Cầu thủ vẫn được phép chạm bóng khi đối phương chuyền về. Tuy nhiên việc cản phá của đối thủ thì cầu thủ không được chạm bóng. Ngoài ra cầu thủ đang việt việt có ý đồ cản trở hậu vệ đội bạn sẽ bị thổi phạt.
Luật việt vị được xác định như thế nào?
Theo quy định của FIFA, một cầu thủ sẽ bị cho là việt vị nếu bóng được đưa về phía trước (về nửa sân đối phương), đồng thời không có cầu thủ đối phương nào ngăn cách giữa cầu thủ này và thủ môn đối phương.
Khi ở tư thế việt vị, cầu thủ không được xét là hành vi phạm lỗi. Bản chất đó là thời điểm cầu thủ bất chợt ở vị trí việt vị mà không nhận ra hoặc cố gắng chơi bóng. Họ sẽ được coi là ‘tích cực tham gia chơi bóng’.
Nếu cầu thủ ở tình huống việt vị, trọng tài biên sẽ căng cờ phất lên cao. Khi đó, trọng tài chính trên sân sẽ thổi còi để dừng pha đi bóng lại.
Trọng tài biên
Trọng tài biên thường sẽ là người chịu trách nhiệm quan sát và bắt lỗi việt vị của các cầu thủ vì vị trí của họ là dọc theo đường biên nên có góc nhìn thuận lợi và chính xác để đưa ra những quyết định phất cờ báo việt vị. Khi cầu thủ bị căng cờ báo ở tư thế việt vị hình phạt duy nhất là bóng được trả lại cho đối thủ để bắt đầu lại dưới dạng cú đá phạt ở điểm việt vị cố định tại nửa sân của họ.
VAR
Tuy nhiên với lối đá và cách chơi bóng kỹ thuật ngày càng nhanh và tiến bộ của các cầu thủ thì có rất nhiều trường hợp vì tình huống diễn ra quá nhanh và bất ngờ nên trọng tài biên có thể không quan sát kịp hoặc đưa ra những quyết định sai gây bất lợi cho cả trận đấu.
Để khắc phục điều này công nghệ VAR tiên tiến đã được sử dụng, công nghệ này không chỉ hỗ trợ các trọng tài trong tình huống việt vị mà còn hỗ trợ rất nhiều trong tất cả các tình huống gây tranh cãi. Giúp những người cầm cân nảy mực của trận đấu đưa ra những quyết định chính xác và công tâm nhất.
Điều gì xảy ra sau khi bị căng cờ việt vị
Không có hình phạt nào cho cá nhân cầu thủ khi bị bắt lỗi việt vị.
Một cầu thủ sẽ bị căng cờ khi ở tư thế việt vị và hình phạt duy nhất là bóng được trả lại cho đối thủ để bắt đầu lại dưới dạng cú đá phạt ở điểm việt vị cố định tại nửa sân của họ.
Những tình huống cầu thủ không việt vị
Một cầu thủ không thể việt vị nếu họ nhận bóng tại nửa sân của mình từ đồng đội hoặc một cầu thủ đối phương.
Cầu thủ tấn công không thể bị thổi việt vị nếu cầu thủ đối phương chuyền bóng cho họ ở nửa sân đối phương.
Trong trường hợp cầu thủ ở nửa sân đối phương nhưng nhận bóng ở tư thế chơi ngược lại (nghĩa là quay lưng với khung thành đối phương), cho dù có cầu thủ đối phương nào ở giữa họ và thủ môn hay không, họ vẫn được tiếp tục đi bóng và không phải việt vị.
Hơn nữa, dù ở bất kỳ vị trí nào, cầu thủ cũng không bị thổi việt vị nếu nhận bóng trực tiếp từ một cú sút cầu môn, quả đá phạt góc hoặc ném biên.
Để phá thế việt vị được giăng bởi đối phương, cầu thủ có thể xoay người nhận bóng, hay lùi xuống 1-2 bước sau hậu vệ đối phương để nhận bóng. Đây là một trong những cách phá bẫy việt vị cực thông minh của nhiều tiền đạo và tiền vệ tinh quái.
Xử phạt việt vị
Tuy tất cả các cầu thủ bóng đá đều được dạy kỹ càng về luật cũng như hiểu rõ về lỗi việt vị tuy nhiên trong một số trường hợp họ vẫn có thể mắc phải do nhiều yếu tố. Và với bất kỳ lỗi việt vị nào, hình phạt được trọng tài đưa đều sẽ là đội đối phương hưởng quả phạt gián tiếp tại nơi xảy ra lỗi.
Phá bẫy việt vị
Phá bẫy việt vị là một trong những kỹ năng cực kỳ cần thiết trong bóng đá. Phá bẫy việt vị được coi là thành công khi cầu thủ tiền đạo đứng cao hơn hậu vệ đối phương so với đường biên ngang. Khi đồng đội bắt đầu chuyền bóng, cầu thủ tiền đạo lập tức sử dụng tốc độ vượt lên hậu vệ để nhận đường chuyền và ghi bàn. Phá bẫy việt vị thành công có thể đem đến rất nhiều lợi thế tuy nhiên cầu thủ ở vị trí tiền đạo cần là người có sự nhạy bén và tốc độ. Có 2 cách phá bẫy việt vị phổ biến là:
Cách 1: Cầu thủ tấn công phải đứng trước hậu vệ đối phương so với đường biên ngang. Trước khi đồng đội chuyền bóng, cầu thủ tấn công phải chú ý, quan sát thật nhanh để khi đồng đội vừa phát bóng lên, lập tức cầu thủ tiền đạo phải di chuyển thật nhanh vượt qua hậu vệ để nhận bóng và dứt điểm.
Cách 2: Khi cầu thủ tấn công đã nhận thấy mình bị việt vị mà đồng đội chuyền bóng cự li gần thì lúc đó cầu thủ tấn công này sẽ không nhận bóng mà ra hiệu cho đồng đội chuyền bóng kia tiếp tục chạy xuống và dứt điểm. Đây là một trong những cách phá bẫy việt vị hiệu quả nhất hiện nay.
Quy định của FIFA về luật việt vị
Theo luật bóng đá mà FIFA đưa ra đã được sửa đổi năm 2005 “Cầu thủ ở vị trí việt vị nếu bất cứ bộ phận nào trên cơ thể của anh ta được phép chạm vào bóng ở gần đường biên ngang cuối sân đối phương hơn so với bóng và cầu thủ đối phương thứ 2 (cầu thủ đối phương thứ nhất thường sẽ là thủ môn)”.
Các bộ phận trên cơ thể được phép chạm vào bóng là toàn bộ cơ thể trừ hai tay
Với luật này, cầu thủ sẽ không bị thổi việt vị nếu đang ở thế việt vị và nhận được bóng từ pha cản phá có chủ ý hoặc chuyền về của đối phương thì không bị thổi phạt.
Tuy nhiên đến năm 2013, bộ luật này đã có một số thay đổi nhất định cụ thể như trong điều 11 của luật việt vị FIFA, cầu thủ đang ở thế việt vị chỉ có thể tiếp tục tham gia tình huống bóng khi đối hương chú ý chuyền về. Còn với trường hợp nhận bóng từ tình huống cản phá không chủ ý (bóng đập vào người nảy ra) của đối phương thì trọng tài vẫn sẽ phải thổi việt vị.
Ngoài ra trong bộ luật này, FIFA cũng quy định rõ hơn về câu chữ trong việc cản trở cầu thủ của đối phương như sau: Sẽ thổi phạt cầu thủ cản trở hướng di chuyển, tầm nhìn hay có những tác động làm ảnh hưởng tới khả năng phòng ngự của đối phương trong tư thế đã việt vị.
Một số tình huống đặc biệt
Mặc dù luật bóng đá quy định cầu thủ phạm lỗi việt vị ghi bàn sẽ không được công nhận bàn thắng, nhưng cũng có một số trường hợp ngoại lệ. Đó là khi một cầu thủ đang đứng trên phần sân nhà đã nhận bóng từ cầu thủ của đội mình ở trong vòng cấm địa một cách chủ động thì mọi cầu thủ đội đối phương, dù đang ở thế việt vị vẫn được tiếp tục chơi bóng. Và dù cầu thủ đội đối phương đang ở tư thế việt vị thì quả bóng vào lưới vẫn được công nhận là bàn thắng.
Có thể quan sát ví dụ rõ ràng nhất cho trường hợp này là trận ra quân tại bảng B EURO 2020 giữa đội tuyển Bỉ và đội tuyển Nga. Cụ thể, ở phút thứ 10, từ đường chuyền bên cánh phải của cầu thủ Dries Mertens (số 14) của Nga, bóng hướng vào vòng cấm của sân đội tuyển Nga. Lúc này, Lukaku của đội tuyển Bỉ đã ở tư thế việt vị rất sâu, đứng sau hàng phòng ngự đội tuyển Nga khá sâu và trọng tài biên chắc chắn đã nhìn thấy.
Tuy nhiên, trung vệ Andrey Semenov (số 5) của đội tuyển Nga lại lúng túng đỡ bóng bật chân ngoài tầm khống chế. Chính sai lầm này của số 5 đã khiến Lukaku ngay lập tức chớp lấy cơ hội, tiến ngược lên lấy bóng và sút bóng để ghi bàn.
Nếu cầu thủ Andrey Semenov của đội tuyển Nga không chủ động nhận bóng và chơi bóng mà bị chạm bóng một cách bất ngờ. Dẫn tới trái bóng được đưa đến vị trí của Lukaku thì bàn thắng này mới không hợp lệ.
Cách phát hiện việt vị trong bóng đá như thế nào?
Trọng tài biên phát hiện lỗi việt vị
Trọng tài biên là những người đứng ở đường biên của sân bóng (bên ngoài sân bóng) theo dõi lỗi việt vị, bóng qua biên hay chưa,… Trọng tài biên là người thường xuyên phát hiện lỗi việt vị nhiều nhất trong tất cả các trận đấu. Khi phát hiện cầu thủ việt vị trong bóng đá, trọng tài biên sẽ đến ngay đường biên – nơi song song với vị trí xảy ra lỗi việt vị trong sân bóng và thực hiện động tác giơ lá cờ ra trước mặt. Lúc này, trọng tài chính sẽ huýt còi báo hiệu cho dừng pha đi bóng.
Trọng tài chính phát hiện lỗi việt vị trong bóng đá
Trường hợp này khá ít khi xảy ra bởi trọng tài chính thường ở phía sau những pha bóng phạm lỗi việt vị. Đồng thời, trọng tài chính sẽ quan sát đường đi của bóng chứ không quan sát những cầu thủ (đội đang giữ bóng) bước vào khung thành trước các cầu thủ khác hay không. Do đó, rất khó để trọng tài chính xác định lỗi việt vị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trọng tài chính vẫn kịp thời xác nhận được lỗi này.
Ví dụ điển hình nhất là ở trận đấu của Euro 2020 khi đội tuyển Pháp và đội tuyển Đức gặp nhau, ngôi sao của đội Pháp Kylian Mbappé đã ghi bàn vào lưới đối phương. Thế nhưng, mặc dù trọng tài biên không giơ cờ báo hiệu cầu thủ mang áo số 10 này phạm lỗi việt vị, bàn thắng này vẫn không được trọng tài chính điều khiển trận đấu công nhận.
Phát hiện lỗi việt vị bằng công nghệ VAR
Mặc dù trọng tài biên là người quan sát đường biên ngang cuối cùng một cách rõ ràng và dễ dàng phát hiện lỗi việt vị. Nhưng trong nhiều tình huống tranh chấp bóng, có quá nhiều cầu thủ cùng tiến tới đường biên ngang này thì việc quan sát bằng mắt thường có thể gây ra một số tranh cãi, đặc biệt là khi cầu thủ bị cho là phạm lỗi việt vị ghi bàn thắng hoặc kiến tạo bàn thắng.
Do đó, với sự phát triển của công nghệ hiện đại trong bóng đá, giờ đây công nghệ VAR đã được ứng dụng. Trong trường hợp khi bàn thắng đã được ghi có liên quan tới cầu thủ bị xác định phạm lỗi việt vị nhưng trọng tài chính còn chưa xác định được chính xác có lỗi hay không, tổ trọng tài quan sát công nghệ VAR sẽ có ý kiến với trọng tài chính qua bộ đàm. Sau đó, trọng tài chính sẽ thổi còi, dùng 2 bàn tay tạo thành hình chữ nhật. Và giơ 1 cánh tay lên cao, 1 cánh tay chỉ về phía trước. Điều này có nghĩa là trọng tài chính sẽ xem lại VAR quay cận cảnh đường đi của bóng.
Trọng tài sẽ tiến lại vị trí xem màn hình chiếu lại, quay chậm. Và nếu có lỗi “việt vị”, trên màn hình điện tử VAR sẽ hiện lên dòng chữ: Không bàn thắng (hay No goal trong tiếng Anh) – Lỗi việt vị (OFFSIDE trong tiếng Anh). Lúc này, trọng tài sẽ ra tín hiệu không có bàn thắng được công nhận.
Tóm lại, việt vị trong bóng đá sẽ không mang lại 1 quả phạt nào vì đây chỉ là sự nhiệt tình chơi bóng của cầu thủ tấn công. Tuy nhiên, những bàn thắng được ghi nhờ việt vị sẽ không được công nhận. Dù bạn có là cổ động viên bóng đá hay không thì vẫn nên tập luyện thể thao nhé. Hãy đến ngay các cửa hàng của thương hiệu thể thao Elipsport để khám phá ngay những sản phẩm chất lượng như máy tập chạy bộ, máy tập thể dục đạp xe,…chúng sẽ giúp bạn có được 1 nguồn thể lực siêu chiến binh.
********************
Đăng bởi: THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
