Vật Lí 9 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu được THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn hy vọng sẽ là là tài liệu hữu ích giúp các em nắm vững kiến thức bài học và đạt kết quả tốt trong các bài thi, bài kiểm tra trên lớp.
Tóm tắt lý thuyết Vật Lí 9 Bài 21
Từ tính của nam châm
– Nam châm là những vật có tính chất từ (từ tính), chúng có thể hút các vật bằng sắt, thép và làm quay kim nam châm.
+ Các kim loại bị hút bởi nam châm gọi là các vật liệu từ.
Ví dụ: sắt, thép, niken, côban …
+ Các kim loại không thuộc vật liệu từ thì hầu như không bị nam châm hút.
Ví dụ: đồng, nhôm, bạc…
– Nam châm vĩnh cửu (thường gọi tắt là nam châm) có từ tính tồn tại trong một thời gian khá dài.
– Trong cuộc sống, nam châm vĩnh cửu được sản xuất với nhiều hình dạng khác nhau và bằng vật liệu khác nhau
+ Về hình dạng: dạng chữ U, dạng thanh, dạng trụ, dạng đĩa…
+ Về vật liệu khác nhau như nam châm đen (nam châm ferrite), nam châm trắng (nam châm đất hiếm), nam châm dẻo (làm từ hợp chất của nhựa hoặc cao su với một loại bột sắt)…
– Mỗi nam châm có hai cực từ: Cực Bắc và cực Nam.
Kí hiệu các cực của nam châm:
+ Kí hiệu theo màu sắc: Cực Nam sơn màu đỏ, cực Bắc sơn màu xanh.
+ Kí hiệu bằng chữ: Cực Nam viết chữ S, cực Bắc viết chữ N.
Tương tác giữa hai nam châm
Khi đưa cực từ của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các cực khác tên (hình a), đẩy nhau nếu các cực cùng tên (hình b).
Cách xác định hướng Bắc – Nam địa lí
Đặt một kim nam châm thử tại bất kì vị trí nào trên Trái Đất. Cực từ Bắc chỉ về hướng Bắc địa lí. Cực từ Nam chỉ về hướng Nam địa lí.
Giải bài tập SGK Vật Lí 9 Bài 21
Bài C1 (trang 58 SGK Vật Lý 9)
Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, hãy đề xuất và thực hiện một thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm hay không.
Lời giải:
Đưa thanh kim loại lại gần đống vụn sắt. Nếu thanh kim loại hút vụn sắt thì đó là nam châm.
Bài C2 (trang 58 SGK Vật Lý 9)
Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1 (SGK).
– Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
– Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét.
Lời giải:
Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng Nam – Bắc.
Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay thì kim nam châm vẫn chỉ hướng như lúc đầu. Kim nam châm luôn chỉ theo một hướng nhất định.
Bài C3 (trang 59 SGK Vật Lý 9)
Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (hình 21.3 SGK). Quan sát hiện tượng, cho nhận xét.
Lời giải:
Cực Bắc của kim nam châm bị hút về phía cực Nam của thanh nam châm.
Bài C4 (trang 59 SGK Vật Lý 9)
Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?
Lời giải:
Các cực cùng tên của hai nam châm sẽ đẩy nhau.
Bài C5 (trang 59 SGK Vật Lý 9)
Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân đặt trên xe của Tổ Xung Chi luôn chỉ hướng nam?
Lời giải:
Do Tổ Xung Chi đã lắp đặt trên xe một thanh nam châm.
Bài C6 (trang 59 SGK Vật Lý 9)
Người ta dùng la bàn (hình 21.4 SGK) để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
Lời giải:
Kim nam châm của la bàn là bộ phận chỉ hướng. Tại mọi vị trí trên Trái Đất (trừ ở hai cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam – Bắc.
Bài C7 (trang 60 SGK Vật Lý 9)
Hãy xác định tên từ cực của các nam châm thường dùng trong phòng thí nghiệm (nam châm thẳng, nam châm chữ U, kim nam châm).
Lời giải:
Đầu của thanh nam châm có ghi chữ N là cực Bắc, đầu có ghi chữ S là cực Nam.
Bài C8 (trang 60 SGK Vật Lý 9)
Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5 SGK
Lời giải:
Cực có ghi chữ N là cực Bắc của thanh nam châm, sát với cực Bắc là cực Nam.
Trắc nghiệm Vật Lí 9 Bài 21 có đáp án
Bài 1: Nam châm vĩnh cửu có:
A. một cực
B. hai cực
C. ba cực
D. bốn cực
Lời giải
Nam châm nào cũng có hai cực.
Khi để tự do,cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam
Đáp án: B
Bài 2: Một nam châm vĩnh cửu có đặc tính nào dưới đây?
A. Khi bị cọ xát thì hút các vật nhe
B. Khi bị nung nóng thì có thể hút các vụn sắt
C. Có thể hút các vật bằng sắt
D. Một đầu có thể hút, còn đầu kia thì đẩy các vụn sắt
Lời giải
Một trong những đặc điểm của nam châm là: hút sắt hoặc bị sắt hút ( ngoài ra còn hút niken, côban, gađolini,…)
Đáp án: C
Bài 3: Có hai thanh kim loại A, B bề ngoài giống hệt nhau, trong đó một thanh là nam châm. Làm thế nào để xác định được thanh nào là nam châm?
A. Đưa thanh A lại gần thanh B, nếu A hút B thì A là nam châm
B. Đưa thanh A lại gần thanh B, nếu A đẩy B thì A là nam châm
C. Dùng một sợi chỉ mềm buộc vào giữa thanh kim loại rồi treo lên, nếu khi cân bằng thanh đó luôn nằm theo hướng Bắc – Nam thì đó là thanh nam châm
D. Đưa thanh kim loại lên cao rồi thả cho rơi, nếu thanh đó luôn rơi lệch về một cực của Trái Đất thì đó là nam châm
Lời giải
A – không thể vì chưa biết thanh còn lại có phải là sắt hay không
B – không thể vì thanh còn lại là nam châm thì mới đẩy
C – có thể vì Nam châm luôn chỉ hướng Bắc – Nam
D – không thể
Đáp án: C
Bài 4: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình sau. Khi đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
A. Đông – Tây
B. Đông bắc – Tây nam
C. Bắc – Nam
D. Tây bắc – Đông Nam
Lời giải
Kim nam châm luôn chỉ hướng Bắc – Nam
Đáp án: C
Bài 5: Chọn câu trả lời đúng. Trên thanh nam châm chỗ nào hút sắt mạnh nhất:
A. Phần giữa của thanh
B. Chỉ có từ cực Bắc
C. Cả hai từ cực
D. Mọi chỗ đều hút sắt mạnh như nhau
Lời giải
Trên thanh nam châm hai từ cực hút sắt mạnh nhất
Đáp án: C
Bài 6: Khi nào hai thanh nam châm hút nhau?
A. Khi hai cực Bắc để gần nhau
B. Khi để hai cực khác tên gần nhau
C. Khi hai cực Nam để gần nhau
D. Khi để hai cực cùng tên gần nhau
Lời giải
Nếu để hai nam châm lại gần nhau thì các cực cùng tên đẩy nhau, các cực khác tên hút nhau.
Đáp án: B
Bài 7: Khi một thanh nam châm thẳng bị gãy làm hai nửa bằng nhau. Nhận định nào sau đây là đúng?
A. Hai nửa đều mất hết từ tính
B. Mỗi nửa tạo thành nam châm mới có hai cực từ cùng tên ở hai đầu
C. Mỗi nửa tạo thành nam châm mới chỉ có một cực ở một đầu
D. Mỗi nửa tạo thành nam châm mới có hai cực từ khác tên ở hai đầu
Lời giải
Khi một thanh nam châm thẳng bị gãy làm hai nửa thì mỗi nửa sẽ tạo thành nam châm mới có hai cực từ khác tên ở hai đầu
Đáp án: D
Bài 8: Vì sao có thể nói rằng Trái Đất giống như một thanh nam châm khổng lồ?
A. Vì Trái Đất hút tất cả các vật về phía nó
B. Vì Trái Đất hút các vật bằng sắt về phía nó
C. Vì Trái Đất hút các thanh nam châm về phía nó
D. Vì mỗi cực của thanh nam châm để tự do luôn hướng về một cực của Trái Đất
Lời giải
Khi đặt một kim nam châm ở một vị trí xác định ta thấy kim nam châm luôn hướng theo hướng Bắc – Nam địa lí. Xoay kim nam châm một góc xoay nào đó, sau khi cân bằng kim nam châm lại trở về theo hướng Bắc Nam địa lí. Điều này chứng tỏ Trái Đất là một nam châm có cực Bắc của nam châm là cực nam địa lí và cực nam của nam châm là cực Bắc địa lí
=>Có thể coi Trái Đất giống như một thanh nam châm khổng lồ vì mỗi cực của thanh nam châm để tự do luôn hướng về một cực của Trái Đất
Đáp án: D
Bài 9: Trong bệnh viện, các bác sĩ phẫu thuật có thể lấy các mạt sắt nhỏ li ti ra khỏi mắt của bệnh nhân một cách an toàn bằng dụng cụ nào sau đây?
A. Dùng kéo.
B. Dùng kìm.
C. Dùng nam châm.
D. Dùng một viên bi còn tốt.
Lời giải
Trong bệnh viện, các bác sĩ phẫu thuật có thể lấy các mạt sắt nhỏ li ti ra khỏi mắt của bệnh nhân một cách an toàn bằng nam châm vì khi đưa nam châm lại gần vị trí có mạt sắt, nam châm sẽ tự động hút mạt sắt ra khỏi mắt.
Đáp án: C
Bài 10: Hai nam châm được đặt như sau:
Thanh nam châm (2) lơ lửng ở trên thanh nam châm (1) là do:
A. Lực hút giữa hai nam châm do 2 cực cùng tên ở gần nhau
B. Lực đẩy giữa hai nam châm do 2 cực cùng tên ở gần nhau
C. Lực hút giữa hai nam châm do 2 cực khác tên ở gần nhau
D. Lực đẩy giữa hai nam châm do 2 cực khác tên ở gần nhau
Lời giải
Từ hình ta nhận thấy, hai nam châm trong ống có cực cùng tên ở gần nhau => chúng đẩy nhau
Lực đẩy này cân bằng với trọng lực làm thanh nam châm ở trên lơ lửng.
Đáp án: B
******************
Trên đây là nội dung bài học Vật Lí 9 Bài 21: Nam châm vĩnh cửu do THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn bao gồm phần lý thuyết, giải bài tập và các câu hỏi trắc nghiệm có đáp án đầy đủ. Hy vọng các em sẽ nắm vững kiến thức về Nam châm vĩnh cửu. Chúc các em học tập thật tốt và luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra trên lớp.
Biên soạn bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Vật Lý 9
