Quyên sinh là gì?
Quyên sinh (quyên: bỏ, liều; sinh: đời sống), là hành động tự giết chết chính mình hoặc cố ý gây ra cái chết cho bản thân. Trong tiếng Anh, từ quyên sinh là suicidal và có nghĩa là tự sát, tự tử, tự giết, tự vẫn,…
Nguyên nhân dẫn đến quyên sinh
Quyên sinh là cụm từ thường liên quan đến tình trạng tuyệt vọng, hoặc bệnh tật nan y mà người bệnh không tìm được lối thoát. Đặc biệt, đối với một số bệnh rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt, nghiện ngập rượu và ma túy,…đều có thể dẫn đến hành động này.
Ngoài ra, áp lực và nhiều tình huống bất hạnh như khó khăn về tài chính, xung đột quan hệ, áp lực công việc và lao lý cũng đóng vai trò quan trọng làm tăng nguy cơ tự tử.
Đối với thanh thiếu niên, ngoài yếu tố xã hội, không gian mạng, gia đình, sức khoẻ tâm thần thì bản dạng giới và xu hướng tính dục cũng khiến cho tình trạng quyên sinh tăng cao. Những trẻ chưa tự tin về bản dạng giới hay có xu hướng bản dạng giới khác với sinh học. Hoặc những người có xu hướng tính dục đồng tính, song tính có nguy cơ tự sát cao hơn.
Gần đây, trên thế giới xuất hiện một loại quyên sinh mới được hỗ trợ bởi y tế, gọi là chết tự nguyện, chết êm thấm hoặc giải thoát khỏi nỗi đau bệnh tật. Tuy nhiên, hình thức này đang gây tranh cãi về mặt đạo đức và pháp luật. Dạng quyên sinh này thường liên quan đến nhóm người bệnh nan y, chịu đau đớn cực độ về thể xác, hoặc vì chất lượng cuộc sống cực tệ do tình trạng thương tật hoặc bệnh tật.
Dấu hiệu nhận biết người có ý định quyên sinh
Một số dấu hiệu có thể giúp nhận biết một người có ý định quyên sinh, bao gồm:
- Người đó đột nhiên trầm lắng, tự cô lập thu mình lại, chửi bới họ không thiết cãi lại nữa, không muốn kết nối với ai.
- Người đó nhắc đến cảm giác xấu hổ và tội lỗi ghê gớm bên trong họ.
- Người đó thể hiện rõ ràng cảm giác bế tắc, vô vọng, trống rỗng, bất lực.
- Người đó cho rằng những người thân của họ nếu không có họ thì tốt hơn.
- Người đó có nói về ý định muốn tự tử và có những hành động tự sát như cắt cổ tay, đốt lửa trên da,…
- Người đó vừa trải qua một cú sốc quá sức chịu đựng (phá sản, mất người thân, rơi vào nợ nần chồng chất, bị chẩn đoán bệnh hiểm nghèo).
- Với những người còn yêu thương, người đó sẽ có những hành động thu xếp trước khi ra đi (để lại cho tài sản, đột nhiên chăm sóc hỏi han).
Tuy nhiên, việc nhận biết một người có ý định quyên sinh là rất khó khăn và phức tạp. Chính vì thế, nếu bạn có bất kỳ nghi ngờ nào, hãy tìm kiếm sự trợ giúp và hỗ trợ từ những chuyên gia tâm lý hoặc những tổ chức chuyên môn.
Những biện pháp ngăn chặn vấn nạn quyên sinh
Khi có người trong gia đình hoặc bạn bè có dấu hiệu đang suy nghĩ về tự sát, vai trò của gia đình và bạn bè là vô cùng quan trọng. Chúng ta cần sẵn sàng chia sẻ, lắng nghe và đồng cảm với những khó khăn của họ, như đã được An Ma giảng dạy: “Chúng ta cần sẵn lòng chia sẻ gánh nặng để giúp nhau vượt qua, sẵn sàng chia sẻ nỗi đau và an ủi những người cần được an ủi”.
Dưới đây là một vài hành động hữu ích mà gia đình và bạn bè có thể thực hiện để giúp người thân hoặc bạn bè có ý định tự tử:
- Luôn lắng nghe và đối đãi tốt với người đó, tránh xem thường và phán xét.
- Tạo môi trường thân thiện, giúp người đó cảm thấy an toàn, thoải mái để chia sẻ những khó khăn và suy nghĩ của mình.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý, như bác sĩ tâm lý, nhân viên xã hội hoặc các nhà tư vấn.
- Không bỏ qua bất kỳ dấu hiệu nào của người đó có thể cho thấy họ đang suy nghĩ về tự tử.
- Không ngần ngại hỏi thăm và đề nghị giúp đỡ nếu nhận thấy người đó đang có suy nghĩ tự tử.
- Khuyến khích người đó tìm kiếm giải pháp khác để giải quyết vấn đề thay vì tự tử.
- Cung cấp các tài nguyên hữu ích cho người đó, chẳng hạn như sách về sức khỏe tâm thần, trang web hỗ trợ tâm lý, các cộng đồng trực tuyến của người có cùng vấn đề.
Tình trạng quyên sinh ở một số nước
Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm có trên 1 triệu người trên toàn thế giới quyên sinh và khoảng 10-20 triệu vụ tự sát không thành. Cụ thể:
Tại Mỹ: Theo Hội đồng An toàn quốc gia (NSC) của Mỹ, tự sát là nguyên nhân gây tử vong thứ 6 trong nước này, với tỷ lệ tự sát ở nam giới cao hơn rất nhiều so với nữ giới. Tuy nhiên, tự sát cũng gây thiệt hại lớn về mặt kinh tế, đặc biệt ở Mỹ.
Ví dụ: Trong năm 2010, mỗi vụ quyên sinh cướp đi hơn 1 triệu USD, làm cho tổng số tiền mà Mỹ bị mất do tự sát lên tới 38 tỉ USD. Để so sánh, chi phí cho việc ngăn ngừa quyên sinh lại không có, trong khi xu hướng này lại đang tăng. Ở New Zealand, trong năm 2005, 460 vụ tự tử đã gây thiệt hại trên một tỉ USD, trung bình mỗi vụ tự tử làm cho nhà nước mất khoảng 2,5 triệu USD.
Tại Châu Phi: Thực tế là nhiều đồn thổi về việc tỉ lệ tự tử ở châu Phi là thấp nhất thế giới là không chính xác. Các số liệu thống kê cho thấy không có bằng chứng để xác nhận điều này. Tuy nhiên, ở châu Phi, tự tử được coi là hành vi cấm kỵ hơn so với phương Tây, do đó số liệu thống kê không được đầy đủ. Ngoài ra, hoàn cảnh đặc biệt ở một số quốc gia châu Phi không thích hợp cho việc tự tử, đặc biệt là ở vùng nông thôn.
Tại Nhật Bản: Theo số liệu của Bộ Y tế và Lao động Nhật Bản, năm 2022 ghi nhận số ca tự tử đáng báo động. Trong đó, có tới 514 em tự tử, gồm 354 học sinh trung học, 143 học sinh cơ sở và 17 học sinh tiểu học, vượt qua mốc 500 lần đầu tiên kể từ năm 1980.
Số người tự tử năm 2022 tăng 4,2% so với năm trước, đánh dấu sự tăng lần đầu tiên của nam giới kể từ năm 2009. Số phụ nữ tự tử tăng năm thứ 3 liên tiếp lên 7.135 người, chiếm 32,6% tổng số vụ tự tử.
Tại Hàn Quốc: Theo báo cáo của Cục Thống kê Hàn Quốc, có đến 5% dân số Hàn Quốc (tương đương 2.5 triệu người) có ý định tự tử, gây ra nỗi lo ngại về tình trạng tự sát tại quốc gia này.
Ngoài ra, một khảo sát khác cũng cho thấy tình trạng bạo lực học đường và bắt nạt ở Hàn Quốc đang trở nên nguy hiểm, khi 20% số người được khảo sát cho biết mình từng bị bắt nạt và 30% số đó đã từng nghĩ đến việc tự tử. Trong khoảng thời gian từ năm 2006 – 2020, 735 học sinh tại các trường tiểu học và trung học ở Hàn Quốc thiệt mạng do bạo lực học đường, trong đó có 202 học sinh cấp ba tự tử.
Tại Việt Nam: Theo điều tra quốc gia về vị thành niên và thanh niên tại Việt Nam, có đến 4,1% trong tổng số hơn 10.000 người được khảo sát có ý định tự tử. Nhóm tuổi từ 15-24 là nhóm có tỷ lệ cao nhất, đặc biệt là nữ giới có tỷ lệ gấp đôi nam giới.
Một nghiên cứu khác cho thấy, 25% trong số những người này đã tìm cách để kết thúc cuộc sống. Những số liệu này đánh dấu một tình trạng nghiêm trọng về nạn tự tử trong giới trẻ ở Việt Nam và cần được xem xét nghiêm túc.
Qua những thông tin ở trên, hy vọng bài viết giúp bạn biết giải đáp được thắc mắc quyên sinh là gì. Việc quyên sinh không phải là vấn đề của cá nhân mà là của toàn bộ cộng đồng. Nếu có thể, bạn hãy giúp những người có định quyên sinh hoà nhập lại cuộc sống.
Giả thiết & sự thật về quyên sinh trên góc nhìn y học
Quyên sinh phần lớn tập trung nhóm tuổi thanh thiếu niên?
Giả thiết: tự sát là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở thanh thiếu niên Mỹ, nhiều người cho rằng nhóm tuổi này thường có những suy nghĩ bồng bột, không hợp lý, bế tắc và muốn tìm đến quyên sinh để tự giải thoát.
Sự thật: tại Mỹ, số người cao tuổi quyên sinh còn lớn hơn bất kỳ nhóm tuổi nào khác. Cụ thể, tỉ lệ quyên sinh ở nam giới da trắng trên 65 tuổi là 31,1/100.000 người, cao hơn gấp đôi so với mức trung bình quốc gia. Chưa hết, phần lớn nhóm người già tự tử thường đạt tỉ lệ thành công cao hơn so với nhóm người trẻ tuổi. Thanh thiếu niên thường tạo ra những tình huống mà họ có thể được giải cứu, còn người già thì không. Không chỉ ở Mỹ mà ở Trung Quốc, tỉ lệ tự sát ở nhóm người già cũng tăng mạnh trong những năm gần đây. Tỉ lệ tự tử ở khu vực nông thôn thường cao hơn ở thành phố, vì nơi đây các giá trị truyền thống được đề cao.Ví dụ, ở Wyoming, một trong những tiểu bang nông thôn và truyền thống nhất nước Mỹ, tỉ lệ quyên sinh cao tới ba lần so với mức trung bình quốc gia. Còn ở nông thôn Trung Quốc, tỉ lệ này cao hơn năm lần so với khu vực thành thị, đặc biệt là ở phụ nữ.
Tỉ lệ tự sát ở châu Phi thấp nhất thế giới hiện nay?
Giả thiết: nhiều đồn thổi cho rằng tỉ lệ tự sát ở châu Phi thấp nhất thế giới hiện nay, kể cả ở các nước đang phát triển lẫn đã phát triển. Nhiều người lập luận, sống ở một số quốc gia nghèo nhất thế giới người dân thường lạc quan hơn, không bị bế tắc nên tỉ lệ quyên sinh giảm.
Không nên coi quyên sinh là việc riêng của mỗi người
Sự thật: qua các số liệu thống kê cho thấy không có bằng chứng cho thấy tỉ lệ tự tử ở lục địa đen châu Phi thấp hơn so với các nước khác. Một yếu tố được xem là có tác động đến quyên sinh ở châu Phi thấp là do tự sát được xem là một điều cấm kỵ hơn so với ở phương Tây, ngoài ra, con số không được thống kê đầy đủ. Theo các chuyên gia nhân khẩu học, hoàn cảnh ở một số quốc gia châu Phi không phù hợp với xu hướng tự sát, đặc biệt là ở vùng nông thôn do nạn dịch AIDS lại hoành hành mạnh nên tỉ lệ tự tử ít hơn cả những ca tử vong do AIDS gây ra.
Quyên sinh là việc riêng của mỗi người?
Giả thiết: do quan điểm không đồng cảm với tự sát, nên có hiện tượng khinh miệt hành vi này. Thậm chí, số người còn cho rằng quyên sinh là việc riêng của mỗi cá nhân, rằng đây là hành động ích kỷ, thế giới sẽ tốt hơn nếu không có những người này.
Sự thật: bất cứ ai đã gần gũi với một người có ý định quyên sinh đều thấy rằng họ rất đau khổ, chính sự đau khổ mà họ không vượt qua là động lực thúc giục họ quyên sinh. Mọi người đều biết, giúp những người này quay trở lại cuộc sống sẽ mang lại lợi ích chung cho cộng đồng. Rất đa dạng như tâm sự, tìm hiểu nguyện vọng, hoặc giúp họ tìm một lựa chọn khác. Đôi khi, các vụ tự tử còn để lại những hậu quả khó lường, nhất là những gì họ để lại. Chẳng hạn như cha mẹ, con cái, và cả những công việc họ đang làm dở dang…. Bất kể lý do quyên sinh là gì, nó không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn ảnh hưởng tới cả những người xung quanh và cộng đồng chung.
Quyên sinh là nguyên nhân thứ 13 gây ra tử vong trên toàn thế giới
Về mặt kinh tế, tự sát là nguyên nhân tử vong thứ 10 ở Mỹ khiến cho quốc gia này bị thiệt hại lớn về mặt kinh tế. Ví dụ, trong năm 2010, cứ một vụ quyên sinh cướp đi 1.061.170 USD, đưa tổng số tiền mà Mỹ bị mất do tựu sát gây ra lên tới 38 tỉ USD. Để so sánh, tờ New York Times cho hay, vào năm 2012, chính phủ Mỹ đã chi 25 tỉ USD cho cuộc chiến chống ma túy, trong khi đó chi phí cho việc ngăn ngừa quyên sinh lại không có, trong khi đó xu hướng này lại ngày càng tăng. Tại New Zealand, Bộ Y tế nước này cho hay, năm 2005, tại quốc gia châu đại dương này có tới 460 vụ tự tử thành công trong tổng số 5.095 vụ tự sát chung, khiến New Zealand mất trắng hơn một tỉ USD, trung bình mỗi vụ tự tử, nhà nước mất khoảng 2,5 triệu USD. Vì vậy, ở góc độ nào quyên sinh cũng không thể coi là việc riêng của mỗi người được mà của chung tất cả nhân loại. Chung tay giúp những người này tìm ra sự lựa chọn tốt hơn, không chỉ tốt cho người trong cuộc mà còn lợi cho cả cộng đồng chung.
Quyên sinh thường gia tăng vào những ngày nghỉ?
Giả thiết: trong một bộ phim hoạt hình nổi tiếng có tên Futurama chiếu nhân dịp lễ Giáng sinh, người ta đã đề cập đến một căn phòng dùng riêng cho quyên sinh. Ý tưởng này cho có vẻ hợp lý, nhưng là để đề cập tới tình trạng quyên sinh thường diễn ra vào những ngày nghỉ, đặc biệt là vào những tháng cuối năm.
Sự thật: trên thực tế, có nhiều bằng chứng cho thấy tỉ lệ quyên sinh ở Mỹ thấp hơn trong các ngày nghỉ lễ (như Lễ Tạ Ơn hay Giáng sinh). Thời kỳ có nguy cơ quyên sinh cao nhất ở Mỹ là tháng Tư và tháng Năm. Thật thú vị, nó trùng với thời kỳ cao điểm của hội chứng có tên Trầm cảm theo mùa hay Rối loạn cảm xúc theo mùa (Seasonal Affective Disorder hay SAD), một dạng rối loạn khí sắc thường xảy ra vào mùa đông và thu hàng năm.
********************
Đăng bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
