El Nino là gì?
El Nino là một trong những hiện tượng thời tiết bất thường gây thảm họa cho con người từ hơn 5000 năm nay. Ngày nay, hiện tượng El Nino xuất hiện thường xuyên hơn và sức tàn phá của nó cũng mãnh liệt hơn tác động đến toàn cầu về thời tiết.
El Nino là giai đoạn ấm áp của chu kỳ El Niño-Southern Oscillation (ENSO). ENSO là cách các nhà khoa học mô tả các biến động về nhiệt độ giữa khí quyển và đại dương ở phía đông Trung Equatorial Thái Bình Dương. Về cơ bản, El Nino là một hiện tượng tự nhiên làm cho kỳ nhiệt độ bề mặt nước biển nóng lên trên vùng trung tâm và phía đông Trung Equatorial Thái Bình Dương. El Nino theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “con trai”, mà thường được sử dụng để chỉ Chúa Giêsu Kitô, và hiện tượng này có tên gọi El Nino vì nó thường xảy ra vào tháng vào dịp Giáng sinh. El Nino kéo dài 8-12 tháng hoặc có lúc lâu hơn, xuất hiện với chu kỳ 3-4 năm một lần, nhưng có lúc dày hơn hoặc thưa hơn.
Nguyên nhân của El Nino
Các Thái Bình Dương nhiệt đới có sức gió di chuyển tây phù hợp. Những cơn gió đẩy nước ấm trên bề mặt của đại dương từ đông sang tây (tây). Điều này làm cho nước ấm lên ở phía tây của biển gần khu vực châu Á.
Trong khi đó, về phía đông của biển, gần Trung và Nam Mỹ, vùng nước lạnh được đẩy lên phía trên bề mặt. Bởi vì điều này, có một sự khác biệt về nhiệt độ trên Thái Bình Dương xích đạo, với nước ấm ở phía tây và nước lạnh về phía đông.
Các nước ấm ở phía tây làm nóng không khí, làm tăng không khí ấm áp và dẫn đến thời tiết mạnh mẽ, bao gồm mưa và dông. Không khí ấm áp tăng gây ra lưu thông giữa phía đông và phía tây Thái Bình Dương, với, không khí nóng ẩm tăng cao ở phía tây, và mát mẻ, giảm dần không khí khô ở phía đông.
Tất cả các sự cố tự nhiên dẫn đến những cơn gió đông, và gây ra một chuyển động tự tồn trong không khí ở Thái Bình Dương.
Chuyển động tự tồn này trong không khí ở Thái Bình Dương tiếp tục cho đến khi thay đổi chậm lại trong đại dương xung quanh dẫn đến một loạt các hiện tượng được gọi là El Nino
Ở các điều kiện thích hợp, gió mậu dịch đang suy yếu, khiến nước bề mặt ít ấm được đẩy về phía tây, và ít nước lạnh để được kéo lên bề mặt ở phía đông. Các bộ phận của đại dương lạnh trong chu kỳ tự tồn thông thường trở nên ấm áp hơn, làm mất đi sự khác biệt bình thường ở nhiệt độ trong vùng xích đạo Thái Bình Dương giữa phía đông và phía tây.
Với nhiệt độ đại dương, và các vùng biển ấm nhất được nhiều hơn về phía trung tâm của đại dương, mây, thời tiết mưa mà thường xảy ra ở phía đông tại xảy ra ở trung tâm của các đại dương, lượng mưa trên Thái Bình Dương đang thay đổi do sự suy giảm của gió mậu dịch và chuyển động của nước ấm.
Hiện tượng này cũng gây ra một sự thay đổi trong chu kỳ gió. Gió đang thổi ra từ trung tâm của đại dương ở phía đông và phía tây.
Thời gian xảy ra El Nino
El Nino xảy ra mỗi 3-5 năm, nhưng có thể đến thường xuyên như mỗi hai năm hoặc là hiếm khi bảy năm. Thông thường, El Nino xảy ra thường xuyên hơn La Ninas. Mỗi khi xuất hiện thường kéo dài từ 9 đến 12 tháng. Nó thường bắt đầu hình thành vào mùa xuân, đạt mức cao điểm là giữa tháng Mười Hai và tháng Giêng, và sau đó phân rải ở những tháng của năm sau.
Tác hại của El Nino
Những tác động chính của hiện tượng El Nino xảy ra trong và xung quanh các vùng nhiệt đới. Và đây là một số ảnh hưởng của El Nino tới thời tiết của thế giới:
Ở Nam Mỹ, sẽ gia tăng mạnh mẽ các nguy cơ lũ lụt trên bờ biển phía tây, và nguy cơ hạn hán trên các phần của bờ biển phía đông.
Ở các nước phương Đông, như Ấn Độ và Indonesia, có sự gia tăng hạn hán. Nói chung, El Nino gây ra một lượng lớn mưa ở phần phía đông của Thái Bình Dương (bờ biển phía tây của Nam Mỹ), và thời tiết rất khô trên phần phía Tây (Ấn Độ, Indonesia).
Trên bề mặt của Thái Bình Dương, năng lượng được giải phóng vào khí quyển, gây ra một hiện tượng nóng lên của khí hậu toàn cầu.
Nghiên cứu chuỗi số liệu trong vòng 50 năm gần đây, chúng ta có thể thấy rất rõ ảnh hưởng của hiện tượng ENSO đến sự biến đổi khí hậu, thời tiết và chế độ thủy văn ở Việt Nam nói chung, khu vực Nam bộ nói riêng.
Trong những năm có hiện tượng El Nino hoạt động khá mạnh thì nắng nóng, khô hạn kéo dài, mùa mưa đến muộn, lũ lụt ở mức xấp xỉ hoặc thấp hơn trung bình nhiều năm, bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông ít hơn trung bình.
Tác động tiêu cực của El Nino trong lịch sử
Nhìn lại dữ liệu quá khứ, thế kỷ 20 ghi nhận 2 lần El Nino tồi tệ nhất diễn ra các năm 1982-1983 và 1997-1998. Lần “siêu” El Nino gần nhất vào 2015-2016 cũng được ghi nhận với “sức mạnh” tương tự nhưng đã thiết lập kỷ lục mới cho một số vùng trung tâm Thái Bình Dương.
Sự kiện El Nino năm 2015-2016 là một trong những sự kiện mạnh nhất từng được ghi nhận, với nhiệt độ đại dương ở phía đông Thái Bình Dương cao hơn mức trung bình hơn 2 độ C. Điều này gây ra những tác động đáng kể đến các kiểu thời tiết trên khắp thế giới, dẫn đến hạn hán, lũ lụt và cháy rừng nghiêm trọng ở nhiều khu vực khác nhau.
Ở Nam Mỹ, hiện tượng El Nino gây ra mưa lớn và lũ lụt, đặc biệt là ở khu vực phía bắc của Peru và Ecuador. Sạt lở đất và thiên tai gây thiệt hại đáng kể cho cơ sở hạ tầng và nông nghiệp. Ngoài ra, El Nino dẫn đến sự suy giảm quần thể cá, ảnh hưởng đến sinh kế của ngư dân địa phương.
Ở Đông Nam Á, El Nino gây ra hạn hán và nắng nóng kéo dài, dẫn đến mất mùa nghiêm trọng và thiếu lương thực, ảnh hưởng mạnh đến sinh kế và đời sống của người dân.
Ở châu Phi, El Nino khiến mùa mưa bị trì hoãn, dẫn đến mất mùa và thiếu lương thực ở các quốc gia như Ethiopia và Zimbabwe, làm trầm trọng thêm các điều kiện sống vốn đã khó khăn trong khu vực và dẫn đến việc nhiều người phải di dời.
Ngoài những tác động này, El Nino còn dẫn đến các sự kiện thời tiết quan trọng ở các khu vực khác, chẳng hạn như bão và lốc xoáy ở Hoa Kỳ và Canada, cháy rừng ở Indonesia và Úc.
Ảnh hưởng của sự kiện El Nino năm 2015-2016 vẫn còn được cảm nhận trong vài năm sau sự kiện này. Sự kiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu và theo dõi El Nino và các kiểu thời tiết khác, cũng như nhu cầu về các biện pháp chuẩn bị và ứng phó tốt hơn để giảm thiểu tác động của chúng đối với những người dân bị ảnh hưởng.
Sự kiện El Nino năm 2015-2016 cần được nhìn nhận trong bối cảnh của biến đổi khí hậu toàn cầu. Năm 2016 là năm nóng kỷ lục (đến nay) do sự kết hợp của biến đổi khí hậu toàn cầu và El Nino. El Nino tăng trực tiếp vào nhiệt độ toàn cầu năm 2016 thêm 0,12 độ C.
Mực nước biển toàn cầu cũng tăng 7mm do sự giãn nở về nhiệt. Suốt 12 tháng liên tục, nhiệt độ toàn cầu đạt các kỷ lục mới, lần đầu tiên trong lịch sử.
Thế giới sắp đón El Nino, biến 2023 thành năm nóng kỷ lục
Mốc 1,5 độ C sẽ bị xô đổ, 2023 sẽ là năm nóng nhất?
Trung bình hàng năm của nhiệt độ toàn cầu vào những năm gần đây đã tăng hơn 1,2 độ C so với thời tiền công nghiệp (1880).
Các quốc gia đã tham gia Thỏa thuận khí hậu Paris 2015 để cam kết hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2 độ – và tốt nhất là 1,5 độ – so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp. Các nhà khoa học coi mức nóng lên 1,5 độ là điểm bùng phát quan trọng, vượt qua mức đó khả năng xảy ra lũ lụt nghiêm trọng, hạn hán, cháy rừng và thiếu lương thực có thể tăng lên đáng kể.
Adam Scaife, người đứng đầu công tác dự báo tầm xa tại Cơ quan Khí tượng Vương quốc Anh cho biết El Nino mạnh có thể đẩy hành tinh vượt qua lằn ranh đó, dù chỉ là tạm thời.
Josef Ludescher, một nhà khoa học cấp cao tại Viện nghiên cứu tác động khí hậu Potsdam, nói: “Chúng ta có thể sẽ có một năm nóng nhất được ghi nhận trên toàn cầu vào năm 2024”. Năm nóng nhất được ghi nhận hiện tại là năm 2016, sau El Nino rất mạnh.
Mặc dù chúng ta đã 3 năm được làm mát bởi La Nina, nhiệt độ vẫn tăng vọt đến mức nguy hiểm.
Châu Âu chứng kiến mùa hè nóng nhất vào năm 2022, với nhiệt độ trên 40 độ C. Pakistan và Ấn Độ đã trải qua một đợt nắng nóng gay gắt, nhiều vùng lên tới hơn 49 độ C.
Mấu chốt của việc ngưỡng 1,5 độ có bị xô đổ hay không “không thực sự quan trọng”, Scaife nói. “Đây là lần đầu tiên trong lịch sử loài người, giá trị đó nằm trong tầm tay – và đó là điểm cốt yếu”.
Scaife cho biết, bất kể mức tăng nhiệt độ chính xác mà El Nino mang lại là bao nhiêu, thì một số tác động của nó – bao gồm cả nhiệt độ khắc nghiệt – rất có thể là chưa từng có. “Mỗi lần chúng ta gặp phải El Nino kể từ giờ, nó sẽ làm tăng thêm mức độ nóng lên toàn cầu ngày càng lớn mà chúng ta đã tích lũy trước giờ”.
“El Nino thường liên quan đến nhiệt độ phá vỡ kỷ lục ở cấp độ toàn cầu. Hiện vẫn chưa biết điều này sẽ xảy ra vào năm 2023 hay 2024, nhưng theo tôi nghĩ, nó có nhiều khả năng xảy ra hơn là không”, Carlo Buontempo, giám đốc cơ quan Copernicus của EU cho biết.
Friederike Otto, giảng viên cao cấp tại Viện Grantham của Đại học Hoàng gia Luân Đôn, cho biết nhiệt độ do El Nino gây ra có thể làm trầm trọng thêm các tác động của biến đổi khí hậu mà các quốc gia đang trải qua – bao gồm các đợt nắng nóng nghiêm trọng, hạn hán và cháy rừng.
Otto cho biết: “Nếu El Nino phát triển, rất có thể năm 2023 sẽ còn nóng hơn năm 2016 – xét đến việc thế giới tiếp tục ấm lên khi con người tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch”.
Hạn hán, nắng nóng và hỏa hoạn
El Nino có thể khuếch đại hạn hán, sóng nhiệt dữ dội và cháy rừng.
Nam Phi và Ấn Độ có nguy cơ bị hạn hán và nắng nóng gay gắt, cũng như các quốc gia gần Tây Thái Bình Dương bao gồm Indonesia, Australia và các quốc đảo Thái Bình Dương như Vanuatu và Fiji.
Đối với Úc – vẫn đang quay cuồng với lũ lụt trên diện rộng – El Nino có khả năng mang đến thời tiết khô hơn, nóng hơn nhiều, đặc biệt là ở các khu vực phía đông của đất nước. Kể từ năm 1900, 18 trong số 27 năm El Nino đi kèm hạn hán vào mùa đông và mùa xuân trên diện rộng, người phát ngôn của Cục Khí tượng Úc cho biết.
Lũ lụt gần đây ở Úc cũng làm gia tăng lo ngại về một mùa cháy rừng có sức tàn phá đặc biệt, vì sự phát triển của thảm thực vật gia tăng có thể cung cấp nguyên liệu cho các đám cháy khi thời tiết trở nên khô hơn và nóng hơn.
Ấn Độ cũng đang chuẩn bị cho các tác động của El Nino, hiện tượng có thể làm suy yếu gió mùa mang lại lượng mưa mà nước này dựa vào để lấp đầy các tầng chứa nước và trồng trọt.
Bão mạnh hơn
Không giống như La Nina, El Nino có xu hướng làm giảm hoạt động của các cơn bão ở Đại Tây Dương, nhưng lại tạo ra tác động ngược lại ở Thái Bình Dương, nơi nước ấm có thể cung cấp nhiên liệu cho các cơn bão dữ dội hơn.
Gottschalck cho biết: “Các cơn bão nhiệt đới thường có thể hình thành xa hơn về phía tây trong lưu vực và duy trì mạnh hơn trong thời gian dài hơn, do đó các tác động tiềm ẩn đối với Hawaii sẽ tăng lên. Điều này có nghĩa là có nhiều cơ hội đổ bộ hơn và các tác động từ xa, chẳng hạn như biển động mạnh hơn và kéo dài hơn, lượng mưa lớn,…”.
Đối với các quốc đảo Thái Bình Dương tiếp tục là nạn nhân của cuộc khủng hoảng khí hậu, các nhà hoạt động cho rằng cần có sự đồng thuận của Liên Hợp Quốc để bảo vệ các thế hệ tương lai.
Ở những nơi khác trên Thái Bình Dương, Swain cho biết các mô hình cho thấy “vùng nước rất ấm” ngoài khơi bờ biển Peru đã mang đến lượng mưa lớn bất thường và lũ lụt ở các sa mạc. “Đó là dấu hiệu báo trước kinh điển cho một sự kiện El Nino quan trọng”.
Hủy diệt san hô
Đại dương nóng lên là tin xấu đối với các rạn san hô.
Khi chúng trở nên quá nóng, san hô sẽ phun ra tảo sống trong mô của chúng, thứ cung cấp cho chúng cả màu sắc và phần lớn năng lượng. Điều này làm cho san hô chuyển sang màu trắng – một hiện tượng gọi là tẩy trắng san hô. Mặc dù chúng có thể phục hồi nếu nhiệt độ nguội đi, nhưng việc tẩy trắng khiến chúng có nguy cơ chết đói cao hơn.
Một giai đoạn tẩy trắng san hô đặc biệt thảm khốc đã xảy ra từ năm 2014 đến 2017 – tấn công mọi rạn san hô lớn trên trái đất. Rạn san hô Great Barrier của Úc đã chứng kiến gần 30% số san hô của nó chết trong đợt nắng nóng kỷ lục trên biển vào năm 2016 – sau đợt El Nino rất mạnh bắt đầu vào năm 2015.
Nhiều sự kiện tẩy trắng hàng loạt đã xảy ra sau đó và với El Nino đang đến gần, các nhà khoa học ngày càng lo ngại về những tác động đối với san hô vốn không có đủ thời gian để phục hồi.
Băng tan
Băng ở Nam Cực vốn đã vật lộn với ấm lên toàn cầu và El Nino có thể làm cho tình hình tồi tệ hơn.
Đầu năm nay, mức độ băng trên lục địa đã giảm xuống mức thấp kỷ lục lần thứ hai trong 2 năm, làm dấy lên lo ngại rằng sau nhiều năm thăng trầm, giờ đây lượng băng Nam Cực có xu hướng giảm mạnh.
El Nino có thể giúp đẩy nhanh quá trình này, theo một nghiên cứu gần đây cho thấy mối liên hệ giữa cường độ và tần suất của các sự kiện El Nino với tốc độ tan băng ở Nam Cực.
Wenju Cai, nhà khoa học nghiên cứu chính tại CSIRO, cơ quan khoa học quốc gia của Australia, nói với CNN: “Các mô hình dự đoán El Nino gia tăng nhiều hơn một cách có hệ thống sẽ tạo ra băng tan nhanh hơn”.
Các nhà khoa học đang theo dõi chặt chẽ Nam Cực vì nó chứa một lượng nước khổng lồ trong lớp băng. Mặc dù dải băng ở Nam Cực khó có thể tan chảy hoàn toàn, nhưng nó có đủ nước để nâng mực nước biển toàn cầu lên 70 mét – thế nghĩa là tạm biệt vô số vùng đất ven biển loài người đang sống.
Cai cho biết trước mắt, các sự kiện El Nino có tác động khác nhau trên khắp Nam Cực, với mức tăng và giảm ở các khu vực khác nhau. Nhưng chốt lại, ông nói, xu hướng rất rõ ràng – “sự suy giảm tổng thể của băng biển”.
********************
Đăng bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
