Atychiphobia là gì?
Hội chứng sợ thất bại có tên khoa học là Atyphobic được kết hợp giữa atyches Latin ( từ latin đính kèm) mang ý nghĩa là “không vui” và tiếng Hy Lạp – “sợ hãi”.Theo các tài liệu khoa học về tâm lý, Atyphobic được miêu tả là “the abnormal, unwarranted, and persistent fear of failure“. Trong đó ‘Abnormal” là không bình thường và “unwarranted” là không có lý do xác đáng. Hiểu một cách đơn giản thì Atyphobic có nghĩa là một nỗi sợ bất thường, không rõ ràng và dai dẳng có liên quan đến sự thất bại).
Atyphobic thuộc nhóm rối loạn lo âu, được biểu hiện bằng những nỗi sợ phi lý, không thực tế hoặc quá mức. Nỗi ám ảnh sợ hãi nay bao trùm toàn bộ tâm trí của người bệnh. Bản thân người bệnh thường không nhận ra được mình đang mắc vấn đề về tâm lý, đồng thời nếu không có biện pháp can thiệp đúng cách bệnh cũng rất khó tự biến mất mà ngày càng nghiêm trọng hơn.
Thực tế thì trong mỗi chúng ta, không ai là mong muốn mình sẽ thất bại, tuy nhiên trong cuộc sống đôi lúc không tránh khỏi điều này. “Thất bại là mẹ thành công”, chỉ sau mỗi lần thất bại chúng ta mới biết mình sai ở đâu, thiếu sót chỗ nào, qua đó chỉnh sửa và hoàn thiện hơn. Thế nhưng lại có những người trở nên ám ảnh quá mức với hai từ thất bại, cảm giác nghẹt thở khi nghĩ đến hai chữ này.
Nhận biết Atychiphobia
Hội chứng sợ thất bại (Atychiphobia) không đơn thuần chỉ là cảm giác lo lắng, bất an bản thân sẽ vấp ngã và thất bại. Hội chứng này gây ra sự ám ảnh và sợ hãi mạnh mẽ, đồng thời nỗi sợ này sẽ chi phối khiến cho người bệnh phải đối mặt với nhiều cảm xúc tiêu cực và hành vi không phù hợp.
Các dấu hiệu nhận biết hội chứng sợ thất bại:
- Lo sợ thất bại trong mọi tình huống, ngay cả khi với những nhiệm vụ nhỏ và dễ thực hiện.
- Tránh tất cả các tình huống có thể dẫn đến thất bại mặc dù việc né tránh có thể khiến người bệnh bỏ lỡ những cơ hội quý giá. Ví dụ như người bệnh từ chối lời mời phỏng vấn, từ chối tham gia các cuộc thi, từ chối lời đề bạt thăng chức vì sợ rằng bản thân sẽ thất bại khi ở vị trí mới,…
- Cố gắng trì hoãn tất cả các dự định vì lo sợ sẽ thất bại ê chề.
- Nỗi sợ thất bại mạnh mẽ đến mức khiến bệnh nhân có cái nhìn bi quan và tiêu cực về tất cả mọi thứ.
- Hành vi né tránh các tình huống có thể dẫn đến thất bại khiến người bệnh cảm thấy an toàn. Tuy nhiên, điều này cũng khiến người bệnh trở nên đau khổ, buồn bã, chán nản vì cuộc sống không có đột phá và thành tựu.
- Lo lắng về việc sẽ bị người khác chỉ trích, đánh giá. Đồng thời thường rất nhạy cảm với những lời góp ý – ngay cả khi đó là những lời góp ý thiện chí.
Tương tự như các rối loạn ám ảnh sợ hãi khác, chứng Atychiphobia cũng gây ra các cơn hoảng loạn khi bệnh nhân ở trong tình huống phải đối mặt với thất bại (trượt phỏng vấn, kỳ thi, bị khiển trách vì hoàn thành công việc không tốt,…). Trong các cơn hoảng loạn, bệnh nhân thường gặp phải các triệu chứng như sau:
- Sợ hãi tột độ
- Hoảng loạn
- Chóng mặt, choáng váng
- Ớn lạnh, đổ nhiều mồ hôi, run rẩy
- Tim đập nhanh
- Đau thắt ngực
- Buồn nôn
- Khó thở
- Đổ nhiều mồ hôi
- Có cảm giác mất kiểm soát
- Trong cơn hoảng loạn, bệnh nhân có nỗi sợ bản thân sẽ chết đi hoặc bất tỉnh
- Có cảm giác tách rời khỏi chính mình (phản ứng phân ly)
- Cố gắng kiềm chế nỗi sợ nhưng bất thành
Trên thực tế, khi đối mặt với những thất bại lớn và bất ngờ như vỡ nợ, phá sản,… một số người cũng sẽ trải qua những triệu chứng như trên. Để phân biệt hội chứng sợ thất bại với cảm giác sợ thất bại thông thường, bệnh nhân có thể dựa vào một số điểm khác biệt.
Phân biệt hội chứng sợ thất bại với cảm giác sợ hãi thông thường:
- Nỗi sợ thất bại không chỉ xảy ra trong một vài tình huống mà xuất hiện ở hầu hết các tình huống từ gia đình, nhà trường, cơ quan,…
- Nỗi sợ về thất bại quá mức và không tương xứng với tình huống (chẳng hạn như người bệnh sợ hãi thất bại từ những điều rất nhỏ nhặt như thất bại khi chế biến món ăn nào đó, thất bại khi bắt chuyện và kết bạn với ai đó,…)
- Liên tục có các hành vi né tránh để không phải đối mặt với thất bại. Mặc dù những hành vi này sẽ khiến cho bệnh nhân mất đi những cơ hội quý giá trong cuộc sống như từ chối thăng chức, từ chối phỏng vấn,… Trong khi đó, nỗi sợ thông thường không dẫn đến các hành vi né tránh. Ngược lại, cảm giác sợ hãi thông thường sẽ tạo động lực để người đó cố gắng đạt được thành công.
- Nỗi sợ về thất bại mạnh mẽ và kéo dài ít nhất 6 tháng, đồng thời phải ảnh hưởng đến các mối quan hệ, kết quả làm việc, học tập,…
Nguyên nhân gây ra Atychiphobia
Hội chứng sợ thất bại (Atychiphobia) chưa được nghiên cứu nhiều do tỷ lệ mắc bệnh khá thấp. Do đó, nguyên nhân gây ra hội chứng này vẫn chưa được xác định. Sau đây là một số yếu tố, nguyên nhân có liên quan đến chứng sợ thất bại:
- Trải nghiệm tiêu cực: Giống như các rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi khác, trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ là điều kiện để phát triển chứng sợ thất bại. Những người bị thất bại liên tục hoặc phải đối mặt với thất bại nặng nề (vỡ nợ, phá sản,…) có thể hình thành nỗi ám ảnh, sợ hãi quá mức với thất bại.
- Tiền sử cá nhân, gia đình: Những người bị hội chứng sợ thất bại (Atychiphobia) thường có các vấn đề tâm lý, tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn nhân cách hoặc mắc các rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi khác. Ngoài ra, tiền sử gia đình mắc các vấn đề tâm lý kể trên cũng gia tăng tỷ lệ mắc chứng Atychiphobia ở con cái.
- Cách giáo dục của gia đình: Nhiều gia đình giáo dục con cái nghiêm khắc và không cho phép con thất bại. Mục đích ban đầu của cách giáo dục này là muốn con cái nỗ lực để đạt được thành công. Tuy nhiên, nghiêm khắc quá mức sẽ khiến cho trẻ sợ hãi, ám ảnh về thất bại và nhạy cảm với những lời nhận xét.
- Tính cách cầu toàn: Cầu toàn và chứng sợ thất bại có khá nhiều điểm tương đồng. Người cầu toàn ngại bắt đầu một kế hoạch, dự án nào đó vì lo sợ sẽ thất bại. Tuy nhiên, cảm giác lo lắng này không đủ lớn để dẫn đến các hành vi né tránh như hội chứng sợ thất bại. Trong một số trường hợp, tính cách cầu toàn kết hợp với những trải nghiệm tiêu cực chính là nguyên nhân dẫn đến chứng Atychiphobia.
- Áp lực trong cuộc sống: Hội chứng sợ thất bại thường xuất hiện ở thanh thiếu niên và người trưởng thành, hiếm khi gặp ở trẻ dưới 10 tuổi. Trong khi đó, trẻ dưới 10 tuổi thường phát triển các hội chứng ám ảnh sợ như sợ bóng tối, sợ quái vật, sợ chú hề,… Lý giải điều này, các chuyên gia cho rằng, những áp lực trong cuộc sống như áp lực điểm số, áp lực tài chính, áp lực đồng trang lứa là nguyên nhân dẫn đến hội chứng sợ thất bại.
- Một số yếu tố khác: Hội chứng sợ thất bại (Atychiphobia) còn có liên quan đến một số yếu tố như thiếu tự tin, năng lực kém, lòng tự trọng thấp,…
Ảnh hưởng của Atychiphobia
Nhiều người cho rằng khi sợ thất bại thì người đó sẽ cố gắng hơn để thành công, tuy nhiên thực tế thì hoàn toàn ngược lại. Do sợ thất bại nên họ thường chỉ tập trung vào một mảng chuyên môn mà mình giỏi nhất, rất hạn chế liều lĩnh tấn công sang các lĩnh vực mới lạ vì cho rằng mình sẽ không thành công, sẽ bị người khác cười chê. Cũng bởi thế mà những người mắc hội chứng sợ thất bại thường hay bỏ lỡ những cơ hội phát triển của bản thân, luôn chỉ giới hạn bản thân không một vòng lặp quen thuộc.
Bên cạnh đó, trong cuộc sống tất nhiên vẫn không thể tránh khỏi việc những người này phải tham gia một bài thi, một cuộc phỏng vấn hay thuyết trình. Trước những sự kiện có mang tính cạnh tranh như vậy, họ thường rơi vào trạng thái cực kỳ hoảng loạn như đang đứng trước vực thẳm, thậm chí mất ăn mất ngủ. Điều này khiến những người mắc Atyphobic trở nên bơ phờ, thiếu sức sống, khả năng làm bài tốt giảm làm cho các kết quả không đúng như mong đợi.
Mặt khác, những người mắc hội chứng sợ thất bại cũng có xu hướng bỏ cuộc hơn là đấu tranh một điều gì đó. Chẳng hạn trong tình yêu, nếu họ đang thích một ai đó và bỗng dưng có đối thủ xuất hiện thì cho dù họ đang có thế mạnh lớn hơn nhưng những người này sẽ bỏ cuộc để không phải cạnh tranh, bởi họ lo lắng rằng mình sẽ là kẻ thua cuộc.
Hội chứng sợ thất bại ảnh hưởng đến mọi mặt trong cuộc sống của người bệnh, từ sức khỏe, tinh thần, công việc và trong cả các mối quan hệ. Chẳng hạn một người làm marketing có thể thành công trong việc đưa chiến dịch của công ty phát triển, được nhiều người biết đến, dành được nhiều hợp đồng lớn nhưng lại không thể hòa vào cuộc vui của mọi người do hài hước không phải thế mạnh nên anh ta thường chọn cách trốn tránh.
Một vấn đề khác cũng có thể xảy ra ở những người mắc hội chứng sợ thất bại chính là đôi lúc họ có thể có các hành vi không phù hợp, thường chọn cách lảng tránh để không phải đối diện với những thất bại của bản thân. Do không chấp nhận được nên họ cũng thường nổi cáu, khó chịu nếu phải chịu những sự trêu chọc, chê cười của những người xung quanh.
Nói chung, tất nhiên những người mắc hội chứng sợ thất bại vẫn thường có năng lực ở một lĩnh vực nào đó. Tuy nhiên nỗi ám ảnh của bản thân quá lớn khiến họ không dám phá bỏ vòng vây đang bao quanh lấy mình, điều này khiến tinh thần của họ luôn trong trạng thái bị kìm kẹp, mệt mỏi, căng cứng, khó chịu.
Chẩn đoán Atychiphobia
Như đã đề cập, hội chứng sợ thất bại chưa được công nhận là rối loạn tâm lý, tâm thần chính thức. Tuy nhiên, các bác sĩ vẫn có thể chẩn đoán hội chứng này thông qua tiêu chuẩn chẩn đoán của rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi.
Chẩn đoán chứng Atychiphobia chủ yếu dựa vào biểu hiện lâm sàng. Vì hội chứng này chưa được công nhận nên bác sĩ sẽ loại trừ các khả năng có thể xảy ra thông qua một số xét nghiệm cận lâm sàng trước khi đưa ra chẩn đoán chính thức.
Làm thế nào để vượt qua Atychiphobia?
Như đã nói, hội chứng sợ thất bại là một vấn đề tâm lý được xuất hiện do các tác động bên ngoài nên chỉ dùng thuốc sẽ không thể loại bỏ được bệnh. Trị liệu tâm lý, hạn chế căng thẳng đặc biệt là sự hỗ trợ từ gia đình sẽ góp phần lớn vào việc giải tỏa những ám ảnh cho người bệnh. Quá trình điều trị cho bệnh nhân Atyphobic không hề đơn giản và cũng phải tốn một thời gian rất dài, cần có sự kiên trì quyết tâm lớn từ chính người bệnh.
Dùng thuốc
Không có loại thuốc nào có thể loại bỏ được nỗi lo âu ám ảnh về sự thất bại của một người, tuy nhiên nó có thể trấn an tinh thần, cải thiện tạm thời các triệu chứng mất ngủ, tăng huyết áp hay một số vấn đề khác. Người bệnh nên đến thăm khám với các bác sĩ chuyên về thần kinh để được chỉ định những loại thuốc phù hợp, tuyệt đối không được tự ý sử dụng.
Thuốc chẹn beta giúp ngăn chặn adrenaline khỏi nhịp tim, thuốc an thần giúp dễ ngủ hay các nhóm thuốc chống trầm cảm có thể được chỉ định cho người mắc hội chứng sợ thất bại. Tuy nhiên cần chú ý rằng đa phần các nhóm thuốc này đều kèm theo rất nhiều tác dụng phụ nên tuyệt đối không được lạm dụng. Hãy dùng theo đúng toa thuốc từ bác sĩ để mang đến những kết quả tốt nhất.
Việc dùng thuốc này còn có thể áp dụng cho bệnh nhân Atyphobic sử dụng trước khi tham gia các sự kiện, các buổi thuyết trình hay thi đua để ngăn ngừa các trạng thái choáng váng, khó thở hay tăng huyết áp vì lo lắng.
Trị liệu tâm lý
Trị liệu tâm lý chính là biện pháp được hướng đến chính cho người mắc Atyphobic và thực sự có mang đến nhiều kết quả cải thiện đáng kể. Nhà tham vấn chính là người sẽ đi sâu vào tiềm thức để tìm kiếm và gỡ các nút thắt khiến họ mang những ám ảnh quá sâu sắc về sự thất bại như hiện tại. Khi nút thắt được gỡ bỏ, tâm trí sẽ trở nên nhẹ nhàng, được thư giãn, nhìn nhận thực tại rõ ràng hơn.
Với những người mắc hội chứng sợ thất bại hiện nay thường được áp dụng các biện pháp như mô hình hóa tình huống; trị liệu nhận thức – hành vi, liệu pháp nhận thức hay các liệu pháp tiếp xúc và ngăn ngừa phản ứng khác. Người bệnh sẽ học được cách giữ bình tĩnh, kiểm soát được cảm xúc trước các tình huống gây căng thẳng, chấp nhận thực tại về chính bản thân mình.
Tuy nhiên để làm được điều này đòi hỏi cần có sự hợp tác từ bệnh nhân. Nhà trị liệu có thể tìm hiểu về thời thơ ấu, về những sự kiện, tình huống trong đó họ là người bị phạt, bị trách mắng. Đồng thời người bệnh cũng cần mô tả chi tiết về cảm xúc mà họ đang trải qua, bởi chỉ khi đó nhà trị liệu mới tìm được gốc rễ vấn đề và tìm cách giải quyết tốt nhất cho từng người.
Bên cạnh đó, nhà tham vấn tâm lý cũng có thể sắp xếp các buổi trò chuyện cho bệnh nhân cùng những người ở trong trạng thái để trị liệu nhóm. Khi tất cả có cùng một cảm xúc sẽ dễ dàng chia sẻ và đồng cảm cùng nhau hơn, nhờ đó quá trình phục hồi tâm lý diễn ra hiệu quả hơn.
Người bệnh nếu đáp ứng tốt với trị liệu sẽ dần lấy lại sự tự tin, nâng cao lòng tự trọng, hiểu rõ thất bại không có gì đáng sợ đến vậy, quan trọng là bản thân cần phải biết cách đứng lên, sửa chữa sai lầm để thành công trong những lần sau đó. Đồng thời người bệnh cũng dám phá vỡ hàng phòng ngự để cho bản thân nhiều cơ hội thay đổi và phát triển mới hơn ở tương lai.
Chăm sóc tại nhà và sự hỗ trợ từ gia đình
Với những người mắc hội chứng sợ thất bại hầu hết đều được chỉ định điều trị và chăm sóc tại nhà mà không cần lưu trú tại bệnh viện. Thời gian này người bệnh có thể được khuyến khích nên nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà để tinh thần được thư giãn, tránh xa mọi cuộc cạnh tranh, nhờ đó trạng thái lo âu quá mức cũng hạn chế xuất hiện hết mức.
Gia đình cần tạo cho người bệnh không gian nghỉ ngơi thư giãn tốt nhất, hạn chế nhắc hay bàn luận về các vấn đề liên quan tới thứ hạng, thắng bại. Tham khảo thêm sự hỗ trợ từ các bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý để biết cách hỗ trợ người bệnh tốt nhất. Ngoài ra cần lưu ý một số vấn đề sau nhằm hỗ trợ người mắc hội chứng sợ thất bại trong quá trình chăm sóc tại nhà
- Đảm bảo ngủ đủ giấc, từ 7- 8 tiếng mỗi ngày, tránh thức quá khuya
- Tránh xa các vấn đề gây lo âu và căng thẳng, hãy để tâm trí được thả lỏng
- Tuyệt đối không sử dụng bia rượu, thuốc lá, đồ uống có cồn hay các loại chất kích thích khác
- Luyện tập thể dục thể thao hằng ngày để rèn luyện tinh thần khỏe mạnh vững vàng hơn
- Thiền và yoga có thể mang đến cho người mắc hội chứng sợ thất bại rất nhiều lợi ích trong việc giảm căng thẳng, duy trì sự bình tĩnh, kiểm soát huyết áp, cải thiện chất lượng giấc ngủ
- Thực hành chánh niệm cũng có thể mang đến cá lợi ích tương tự, với những người theo Phật Giáo có thể tham khảo phương pháp này
- Học cách lạc quan, suy nghĩ tích cực trong mọi tình huống, kể cả khi thất bại.
Oliver Wendell Holmes- Cựu Thẩm phán Tòa án Tối cao Hoa Kỳ có một câu nói rất hay rằng “Điều quan trọng không phải là chúng ta có được vị trí nào trong cuộc đời, mà là đích đến cuối cùng của chúng ta ở đâu”. Thành công hay thất bại giống như một điều tất yếu trong cuộc sống mà mỗi chúng ta đều phải học cách vượt qua chứ không thể khẳng được chúng ta là ai. Thất bại là mẹ thành công, thất bại hôm nay không có nghĩa là ngày mai chúng ta cũng thất bại. Vì thế hãy cứ sống hết mình, tin tưởng vào bản thân, không ngừng cố gắng, không gục ngã trước thất bại chắc chắn may mắn sẽ mỉm cười với bạn.
Hội chứng sợ thất bại đang là căn bệnh có rất nhiều người gặp phải bởi khi cuộc sống phát triển thì áp lực phải thành công, áp lực về địa vị cũng ngày càng tăng lên. Mỗi gia đình, các bậc phụ huynh hay chính các thầy cô giáo cần khuyến khích con ép phát triển một cách tự nhiên, tránh đặt nặng các vấn đề này để con có một tuổi thơ hạnh phúc, vui vẻ nhất.
********************
Đăng bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
