Ai là ông trạng thả diều? Khái quát về Nguyễn Hiền
Nguyễn Hiền quê ở Dương A, huyện Thượng Nguyên, phủ Thiên Trường sau đổi là trấn Sơn Nam Hạ (nay huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định). Thuở nhỏ, ông học thông viết thạo, được mọi người quý mến. Tương truyền, khi lên 10 tuổi, gia đình cho ông đi học thầy chùa. Thầy chùa mới viết được 10 trang giấy, Hiền liền đọc được ngay như người đã từng đi học rồi.
Năm 11 tuổi, tiếng tăm Hiền đã lừng lẫy ở kinh đô và được mệnh danh là thần đồng. Bấy giờ có người họ Đặng tự thấy mình đã đọc hết các sách, nghe tiếng tăm Hiền muốn đến thử tài văn bút, liền tìm đến nhà Hiền và lấy đầu đề theo bài phú “Phượng hoàng sào a, kì lân du úc”. Khách ra hạn số câu và mỗi câu đều có tiếng chỉ về một loài cầm thú.
Hiền ứng khẩu đáp ngay rằng: “Phi long kiên chiểu/Mã bất xuất hà /Ý bỉ Hữu Hùng chi thế/ Ấp vu Duyên Lộc chi a”. Nghĩa là: “Rồng không bay lên nơi ao, hồ/ Ngựa không từ sông phi ra/ Đẹp thay đời có họ Hữu Hùng /Làm nhà ở nơi Duyên Lộc.
Người họ Đặng hết sức thán phục và tấm tắc khen “Thiên tài! Thiên tài!”. Năm ấy, Hiền thi hương đỗ đầu (Giải nguyên). Vào năm Thiên ứng Chính Bình thứ 16 (âm lịch năm Tân Mùi), vua Trần Thái Tông trọng dụng hiền tài, chiêu đãi kẻ sĩ. Vua cho mở khoa thi lớn. Nguyễn Hiền mới mười ba tuổi về kinh ứng thí và lập tức được lấy đỗ trạng nguyên. Khóa thi này, ngoài Nguyễn Hiền đỗ Trạng Nguyên còn có 2 người khác đỗ cao và cũng cùng có một điểm chung. Đó là họ đều còn rất trẻ tuổi.
Những năm làm quan trong triều, Nguyễn Hiền có nhiều kế sách hay để phò vua giúp nước. Năm ất hợi, nước ta bị giặc Chiêm Thành xâm lược, trạng nguyên Nguyễn Hiền được giao trách nhiệm đánh giặc giữ nước và giành chiến thắng. Về nông nghiệp, ông cho đắp đê ngăn lũ lụt ở sông Hồng, phát triển sản xuất mùa màng cho nông dân no ấm. Về quân sự, ông mở mang võ đường để rèn quân luyện sĩ, tăng cường sức mạnh quốc phòng, trong coi việc văn chương và mở mang công nghệ. Vua trần còn giao cho ông việc tiếp sứ Tàu và phong cho ông chức “Đông các đại học sĩ”.
Năm 1247, triều đình nhà Trần mở khoa thi Tam khôi để chọn Trạng nguyên, Bảng nhãn và Thám hoa, Nguyễn Hiền cũng tham gia.
“Bài thi nhà vua đề là Áp tử từ kê mẫu du hồ phú, tức bài phú nói về con vịt từ giã mẹ gà đi chơi hồ. Nội dung đề ra khá rộng và trừu tượng, lại yêu cầu diễn đạt bằng thể phú. Nguyễn Hiền đã viết một bài phú có tính chất nghị luận sâu sắc, vừa thể hiện được nhận thức về cuộc sống, vừa tỏ rõ khả năng uyên bác, văn chương. Vua đọc xong phê luôn hai chữ Thưởng tứ và lấy đỗ Trạng nguyên, tặng 4 chữ Khai quốc Trạng nguyên”, sách Những trạng nguyên đặc biệt trong lịch sử Việt Nam viết.
Đại Việt sử ký toàn thư cũng ghi: “Mùa xuân, tháng 2 (đời vua Trần Thái Tông, năm 1247) mở khoa thi chọn kẻ sĩ. Ban cho Nguyễn Hiền đỗ Trạng nguyên, Lê Văn Hưu đỗ Bảng nhãn; Đặng Ma La đỗ Thám hoa lang”. Sách này viết “trước đây, hai khóa Nhâm Thìn (1232) và Kỷ Hợi (1239) chia làm giáp, ất, chưa có chọn tam khôi. Đến khoa này mới đặt”, để lý giải vì sao Nguyễn Hiền được gọi là “Khai quốc Trạng nguyên”.
Ở tuổi 13, Nguyễn Hiền là trạng nguyên nhỏ tuổi nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam.
Giới thiệu truyện Ông Trạng thả diều
Ông Trạng thả diều là câu chuyện kể về danh nhân Nguyễn Hiền, bằng ý chí học tập đã vượt qua khó khăn, đỗ Trạng nguyên đời Trần Nhân Tông khi mới 13 tuổi.
Ngoài khí chất thông minh và siêng năng học tập, Trạng nguyên Nguyễn Hiền còn chơi diều rất giỏi
1. Ngày xưa, có một gia đình nghèo sinh ra một chú bé tên là Nguyễn Hiền.
Từ bé, chú đã biết tự dán lấy diều để chơi. Chú bé thích chơi diều đến nỗi người làng bảo chú là sinh ra với cánh diều.
Năm lên sáu tuổi, chú được bố mẹ cho theo học một ông thầy ở làng.
Chú có một trí nhớ khác thường. Nghe giảng bài đến đâu, chú nhớ và thuộc ngay đến đấy. Một hôm, thầy kinh ngạc thấy chú học thuộc mỗi ngày những hai mươi trang sách mà chú vẫn có thì giờ thả diều.
2. Được ít lâu, gia đình quá túng thiếu, chú đành phải thôi học, ở nhà giúp đỡ bố mẹ.
Từ đó, ngày nào chú cũng dậy sớm, làm hết công việc trong nhà rồi tranh thủ đi cắt cỏ cho trâu ăn no, để kịp giờ đến lớp học ở trường làng nghe nhờ. Cũng từ đó bất cứ trời mưa nắng thế nào, thầy giáo cũng thấy một chú bé chăn trâu đứng ngoài cửa lớp chăm chú nghe giảng sách.
Ban ngày thì thế, tối đến dọn dẹp xong việc nhà, chú tìm đến nhà bạn, đợi bạn học thuộc bài rồi mượn sách để học. Những đêm không trăng, người ta thấy chú bé cầm đèn lần soi từng dòng chữ. Đèn của chú tự làm bằng chiếc vỏ trứng gà và mấy con đom đóm.
Ngoài cuốn vở học bằng mảnh lá chuối phơi khô, chú còn rất nhiều vở tập viết khác. Lúc là lưng trâu, lúc là nền tro, nền cát san bằng. Bút chú cũng chỉ là ngón tay, chiếc que hay mảnh gạch vỡ…
Mỗi lần có kì thi ở trường chú cũng làm bài và nhờ bạn nộp xin thầy chấm. Bài của chú viết trên lá chuối khô, xem xong thầy rất sửng sốt thấy chữ chú viết đã đẹp, văn chú lại hay quá, vượt xa tất cả những học trò của thầy.
Bận làm bận học như thế, nhưng trên bầu trời quê hương chú luôn có cánh diều của chú thả. Chú tìm nhựa cây, nhựa sung phết cánh diều rất khéo, luộc tre nối dây rất chắc, cho nên chiếc diều của chú vừa to, vừa bay cao. Đặc biệt chú khoét sáo rất khéo nên tiếng sáo diều của chú vừa trong trẻo vừa véo von trầm bổng.
3. Tiếng tăm chú bé học giỏi đã được đồn đại[3] ngày một xa. Tuy thế mọi người vẫn rất ngạc nhiên khi được tin trong một khoa thi hồi ấy chú được đỗ Trang nguyên.
Năm đó, ông Trạng Nguyễn Hiền – chú bé nổi tiếng ham học và mê thả diều của cũng ta, mới mười ba tuổi!
Giải nghĩa trong truyện Ông Trạng thả diều
- Trạng: (Trang nguyên) người đỗ đầu khoa thi cao nhất tổ chức ở sần chầu nhà vua dưới chế độ phong kiến.
- Kinh ngạc: thấy rất lạ, đến mức không tưởng tượng được.
- Đồn đại: ý nói được lan truyền rộng rãi, khắp mọi nơi đều biết.
Câu hỏi gợi ý cho bé trong truyện Ông Trạng thả diều
- Nguyễn Hiền từ bé đã ham chơi và học giỏi như thế nào?
- Sau khi phải thôi học để làm lụng giúp đỡ bố mẹ, cậu bé đã làm thế nào để ban ngày cũng như ban đêm vẫn tiếp tục học được? Vừa học Hiền còn chơi diều ra sao?
- Nguyễn Hiền đỗ đạt thành tài như thế nào?
- Vì sao mọi người lại ngạc nhiên?
- Câu tục ngữ hoặc thành ngữ nào dưới đây đúng với nghĩa của câu truyện Ông Trạng thả diều nhất?
- Tuổi trẻ tài cao
- Công thành danh toại
- Có chí thì nên
********************
Đăng bởi: THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
