Khái niệm hình cắt
Đối với những vật thể có nhiều phần rỗng bên trong như lỗ, rãnh… nếu dùng hình chiếu để biểu diễn thì hình vẽ có nhiều nét đứt, làm cho bản vẽ không rõ ràng, sáng sủa. Vì vậy, trên các bản vẽ kĩ thuật thường dùng mặt cắt và hình cắt để biểu diễn hình dạng và cấu tạo bên trong của vật thể.
Mặt cắt và hình cắt được hình thành như sau:
Giả sử dùng một mặt phẳng tưởng tượng song song với một mặt phẳng hình chiếu cắt vật thể ra làm hai phần. Chiếu vuông góc phần vật thể ở sau mặt phẳng cắt lên mặt phẳng hình chiếu song song với mặt phẳng cắt đó, được các hình:
– Hình biểu diễn các đường bao của vật thể nằm trên mặt phẳng cắt gọi là mặt cắt.
– Hình biểu diễn mặt cắt và đường bao của vật thể sau mặt phẳng cắt gọi là hình cắt.
Mặt cắt được thể hiện bằng đường gạch gach.
Hình cắt kết hợp với hình chiếu
Trục đối xứng là đường phân cách giữa hình chiếu và hình cắt. Hình cắt thường được đặt phía bên phải của các trục còn hình chiếu đặt ở bên trái. Hai hình này kết hợp với nhau sẽ thành hình biểu diễn.
Khái niệm mặt cắt
Mặt cắt được hiểu là hình biểu diễn nhận được trên mặt phẳng cắt mà khi ta tưởng tượng dùng mặt phẳng cắt này để cắt vật thể. Lưu ý là phần mặt được chọn phải vuông góc với chiều dài của vật thể bị cắt.
Hình biểu diễn mặt cắt được dùng để thể hiện hình dạng và cấu tạo phần tử bị cắt mà trên các hình chiếu khó hoặc không thể thể hiện được một cách chính xác nhất.
Ứng dụng hình cắt và mặt cắt
Hình cắt và mặt cắt có vai trò rất lớn trong thiết kế xây dựng. Nó giúp chúng ta hình dung được chi tiết hơn về bản thiết kế về ngôi nhà mà chúng ta định xây dựng. Đây cũng sẽ là cơ sở để lên kế hoạch xây dựng như: Chuyển bị nguyên vật liệu, thiết kế, chi phí sử dụng để xây dựng.
Để hoàn thiện được một công trình xây dựng thành công, chúng ta cần trải qua công đoạn quan trọng nhất, cũng là công đoạn đầu tiên đó là lên kế hoạch vẽ bản thiết kế. Qúa trình xây dựng bản thiết kế là lúc chúng ta cần sử dụng đến hình cắt và mặt cắt để có thể đưa ra được bản thiết hoàn chỉnh và chi tiết nhất. Qua bản thiết kế chúng ta cũng hình dung được phần nào được kết cấu ngôi nhà. Việc đưa ra bản thiết kế, biết được các chi tiết số liệu cụ thể giúp chúng ta có thể lên kế hoạch điều chỉnh số liệu, mua sắm vật liệu xây dựng phù hợp với khoản tài chính mà chúng ta đang có.
Ngoài ra, trong quá trình thi công, bản thiết kế cũng dễ dàng thi công và hiệu suất thi công cũng nhanh chóng hơn.
Các loại hình cắt và mặt cắt
Các loại hình cắt
Hình cắt sẽ có các loại sau đây:
Hình cắt toàn bộ: Sử dụng một mặt phẳng cắt và dùng để biểu diễn những hình dạng bên trong của vật thể.
Hình cắt một nửa: Gồm một nửa hình cắt ghép với một nửa hình chiếu, đường phân cách là trục đối xứng vẽ bằng nét gạch chấm mảnh. Dùng để biểu diễn vật thể đối xứng.
Hình cắt cục bộ: Biển diễn một phần vật thể dưới dạng hình cắt, đường giới hạn phần hình cắt vẽ bằng nét lượn sóng.
Hình cắt bậc: Được sử dụng khá nhiều ở mặt phẳng cắt song song nhau. Trên hình biểu diễn, hình cắt được vẽ liên tục, không biểu diễn giao tuyến giữa các “bậc” của mặt phẳng cắt.
Hình cắt xoay: Sử dụng nhiều mặt phẳng cắt không song song liên tiếp. Sau khi cắt, các hình cắt, mặt cắt được xoay về thẳng hàng với nhau. Trên hình biểu diễn, hình cắt được vẽ liên tục, không biểu diễn giao tuyến giữa các mặt phẳng cắt.
Các loại mặt cắt
Mặt cắt chập: Vẽ ngay trên hình chiếu tương ứng, đường bao của mặt cắt, mặt cắt chập được vẽ bằng những nét liền mảnh. Mặt cắt chập thường được dùng để biểu hiện một cách trực quan hình dạng đơn giản. Mặt cắt chập được đặt tại mặt phẳng cắt, được sử dụng khi đường bao quanh mặt cắt đơn giản. Đối với những hình đơn giản không quá phức tạp, việc sử dụng mặt cắt chập là một sự ưu tiên hàng đầu, bởi chúng đơn giản và đáp ứng được đầy đủ nhu cầu kiểm tra và có thể giúp người sử dụng hình dung rõ bản thiết kế mà thao tác thực hiện cũng khá đơn giản.
Mặt cắt rời: vẽ bên ngoài hình chiếu tương ứng, các đường bao quanh mặt cắt được vẽ bằng nét liền đậm. Hình biểu diễn của mặt cắt rời được vẽ gần với hình chiếu. Mặt cắt rời liên hệ với hình chiếu bằng nét gạch chấm mảnh. Ngược lại với mặt cắt chập, mặt cắt rời thường được sử dụng khi đường bao quanh mặt cắt phức tạp. Với những mặt cắt có đường vẽ quá phức tạp, mà việc sử dụng mặt cắt chập không thể giúp chúng ta hình dung được chi tiết bản vẽ, thì lựa chọn sử dụng mặt cắt rời là một giải pháp tối ưu. Việc sử dụng mặt cắt rời giúp chúng ta dễ dàng hình dung cụ thể, chi tiết những bản vẽ phức tạp, hay thiết kế quá nhiều chi tiết.
Một số quy định về mặt cắt
Các ghi chú trên mặt cắt cũng giống như cách ghi chú trên hình cắt, cần có các nét xác định vị trí mặt phẳng cắt, mũi tên chỉ hướng nhìn và chữ ký hiệu mặt cắt.
Mọi trường hợp của mặt cắt đều có ghi chú trừ trường hợp mặt cắt là một hình đối xứng đồng thời trục đối xứng của nó đặt trùng với vết mặt phẳng cắt hay trùng với đường kéo dài của mặt phẳng cắt không cần vẽ nét cắt, mũi tên chỉ hướng chiếu và ký hiệu bằng chữ. Trường hợp mặt cắt tại chõ cắt rời cũng ghi chú như trên.
Trường hợp mặt cắt chập hay cắt rời không có trục đối xứng trùng với vết mặt phẳng cắt hay đường kéo dài mặt phẳng cắt thì chỉ cần vẽ nét cắt, mũi tên chỉ hướng nhìn mà không cần ghi ký hiệu bằng chữ. Mặt cắt được đặt đúng chiều mũi tên và cho phép đặt mặt cắt ở vị trí bất kỳ trên bản vẽ. Nếu mặt cắt đã được xoay, thì trên chữ kí hiệu có mũi tên cong cũng giống như hình cắt đã được xoay.
Đối với một số mặt của vật thể có hình dạng giống nhau, nhưng khác nhau về vị trí và góc độ cắt, thì mặt cắt đó có cùng chữ kí hiệu giống. Nếu mặt phẳng cắt đi qua trục của lỗ tròn xoay hoặc phần lõm tròn xoay thì đường bao của lỗ hoặc lõm đó được vẽ đầy đủ trên mặt cắt.
Trong trường hợp đặc biệt cho phép dùng mặt cắt cong để cắt, khi đó mặt cắt được vẽ theo dạng hình trải và có ghi dấu trải. Các đường gạch gạch của các kí hiệu vật liệu được vẽ bằng nét mảnh, nghiêng một góc thích hợp, tốt nhất là 450 với đường bao chính hoặc với trục đối xứng mặt cắt.
Khoảng cách các đường gạch gạch phụ thuộc vào độ lớn của miền gạch và tỷ lệ của bản vẽ, nhưng không nhỏ hơn hai lần chiều rộng của nét đậm và không nhỏ hơn 0.7 mm.
Trường hợp miền gạch gạch quá rộng cho phép chỉ vẽ ở vùng biên. Ký hiệu vật liệu của hai chi tiết kề nhau phải phân biệt bằng hướng gạch, hoặc khoảng cách giữa các nét gạch gạch, đường gạch phải so le nhau. Cho phép tô đen các mặt cắt hẹp có bề rộng nhỏ hơn 2 mm.
Trường hợp có các mặt cắt hẹp kề nhau thì phải để khoảng trống không nhỏ hơn 0.7 mm giữa các mặt cắt hẹp này. Không kẻ đường gạch gạch qua chữ số kích thước.
Câu hỏi thường gặp về mặt cắt và hình cắt
Câu 1: Hình cắt toàn phần là gì?
Hình cắt này là dạng hình cắt đứng, hình cắt bằng hay là dạng hình cắt đơn giản. Đây là dạng cắt để thể hiện được toàn bộ mặt trong của chủ thể ngay trên mặt phẳng chiếu cơ bản.
Câu 2: Hình cắt kết hợp với hình chiếu là gì?
Trục đối xứng là đường phân cách giữa hình chiếu và hình cắt. Hình cắt thường được đặt phía bên phải của trục còn hình chiếu đặt phía bên trái. Hai hình này kết hợp với nhau sẽ thành hình biểu diễn.
Câu 3: Hình cắt riêng phần là gì?
Dạng hình cắt này được biểu diễn riêng biệt, vẽ ngay ở vị trí tương ứng với hình chiếu. Giới hạn của hình là các nét lượn sóng. Đường này sẽ khác biệt với tất cả các đường vẽ khác trong hình chiếu và hình cắt.
Câu 4: So sánh mặt cắt rời và mặt cắt chập qua 3 đặc điểm (vị trí vẽ, nét vẽ của đường bao và ứng dụng)?
Mặt cắt chập Mặt cắt rời Vị trí vẽ Vẽ ngay lên hình chiếu tương ứng Vẽ bên ngoài hình chiếu Nét vẽ của đường bao Nét liền mảnh Nét liền đậm. Liên hệ với hình chiếu bằng nét gạch chấm mảnh. Ứng dụng Biểu diễn mặt cắt có hình dạng đơn giản Biểu diễn mặt cắt có hình dạng phức tạp
